بيش از يک و نيم ميليون تن عسل از حدود 81 ميليون کلوني ( کندو ) در جهان به دست مي‌آيد. ايران يکي از 10 کشور فعال در زمينه زنبورداري، به لحاظ تعداد کلوني زنبور عسل و توليد عسل مرغوب، در جهان است.
زنبورهاي عسل يکي از مفيدترين، مولدترين و شگفت انگيزترين مخلوقات خداوند هستند. اين ات کوچک از عوامل تنوع زيستي در جهان به شمار مي‌روند. برخي معتقدند بدون زنبور عسل، حيات هستي به خطر مي‌افتد و زندگي در کره زمين بسيار دشوار خواهد شد. به دليل آنکه زنبورهاي عسل نقش بسيار مهمي در عمل گرده افشاني دارند. عمل گرده افشاني در گياهان و درختان به روش هاي مختلفي انجام مي شود. گرده افشاني به وسيله ات و مخصوصا زنبورعسل، مهمترين روش لقاح گياهان است. به عنوان مثال90 درصد بارورسازي درختان ميوه همچون سيب و گيلاس توسط زنبورعسل انجام صورت مي شود، درحالي که در مورد درخت بادام عمل، گرده افشاني فقط توسط زنبورعسل انجام مي‌شود.
ارزش اقتصادي گرده افشاني زنبور عسل، بسيار بيشتر از عسل و موم توليد شده توسط اين ه است. به همين دليل در برخي کشورها به صاحبان کندوهاي عسل، براي استقرار کندوهايشان در باغ‌ها و مزارع مبالغ بالايي پرداخت مي‌شود. پروفسور فيليپ مک کيب (Philip McCabe) رئيس فدراسيون جهاني انجمن‌هاي زنبورداران”اپي‌مونديا” (Apimondia ) ( International Federation of Beekeepers Associations ) معتقد است: «حذف زنبور عسل از چرخه توليد به منزله هشدار زيست محيطي است و براي تنوع زيستي و بقاي بشريت، زنبورها لازم هستند.»
در جهان بيش از 20 هزار گونه زنبور وجود دارد و زنبور عسل گونه اي از آنهاست که زندگي اجتماعي دارد. زنبورهاي عسل با گردآوري شيره و شهد گلها و گياهان در محل زندگي خود به نام کندو، عسل توليد مي کنند که غذايي کامل و دارويي مناسب براي درمان بيماري است. رنگ عسل بر حسب اين که زنبور بر چه گلي نشسته و از آن بهره گرفته، متفاوت است. عسل، گاه شفاف و گاه تيره است. رنگ عسل مي تواند با توجه به سرچشمه اصلي شهد، از سفيد روشن (عسل اقاقيا) تا سبز تيره متمايل به سياه (عسل صنوبر و زبان گنجشک) تغيير کند و طيفي از رنگ‌ها را دربرگيرد. چنانکه عسل افرا ليمويي رنگ، عسل ميوه ها زرد متمايل به قهوه‌اي و عسل آويشن به رنگ عقيق قرمز است. گفته مي‌شود عسل‌هاي تيره رنگ، از نظر املاح معدني اغلب غني‌تر از عسل‌هاي روشن است.
رنگ عسل مي تواند با توجه به سرچشمه اصلي شهد، از سفيد روشن تا سبز تيره متمايل به سياه تغيير کند
ارزش غذايي عسل بسيار بالا و يک غذاي کامل است. کيفيت بالاي عسل را مي توان به دليل گزينش گياهان از سوي اين ه کوچک دانست. زنبورهاي عسل به شکل غريزي، گل هاي مفيد را از غيرمفيد تشخيص مي‌دهند. آنها بر هر گلي نمي‌نشينند و به کمک قدرت تشخيص و بويايي خود، شکوفه بهترين گلها و گياهان را براي استفاده بر مي‌گزينند. عسل علاوه بر داشتن نقش غذايي موثر و کمک به رفع کمبودهاي غذايي مي تواند به عنوان دارو و مکمل آن در بهبود بيماري‌ها مورد استفاده قرار گيرد. عسل حاوي مواد معدني همچون فسفر، کلسيم، آهن، پتاسيم، يد، منيزيم، سرب، مس، سولفور، نيکل، روي و سديم است که ميزان آنها در انواع مختلف عسل متفاوت است. يک کيلوگرم عسل بيش از 3 هزار کالري انرژي دارد. عسل داراي انواع آنزيم‌ها، پروتئين، اسيدهاي آمينه، اسيدهاي آلي همچون اسيد فرميک و رايحه‌هاي معطر است. اسيد فرميک، يک ضدعفوني کننده طبيعي است که مانع فاسد شدن عسل مي‌شود و ضد روماتيسم است. از عسل مي‌توان به عنوان يک ماده ضد عفوني کننده زخم‌ها به ويژه زخم‌هاي دهان و گلو استفاده کرد.
بيش از يک و نيم ميليون تن عسل از حدود 81 ميليون کلوني ( کندو ) در جهان به دست مي آيد. ايران يکي از 10 کشور فعال در زمينه زنبورداري به لحاظ تعداد کلوني زنبور عسل و توليد عسل مرغوب در جهان است. طبق آمار سال 2013 ميلادي صنعت زنبورداري ايران از نظر تعداد کلوني زنبور عسل، رتبه چهارم و از نظر ميزان توليد عسل در رتبه هشتم جهان قرار داشت. در ايران به دليل وجود اقليم هاي مختلف و حدود 130 ميليون هکتار مرتع، جنگل و باغ مشجر، شرايط مناسبي براي رشد و توسعه فعاليت زنبورداري وجود دارد. فعاليت زنبورداري در ايران به دليل چهار فصل بودن کشور ، در تمام طول سال امکان‌پذير است.
به لحاظ تاريخي سابقه رشته زنبورداري در ايران به قرن‌ها قبل از ميلاد مسيح بازمي‌گردد. در آن دوران زنبورداري به عنوان يک شغل جانبي و سرگرمي مطرح بود. در قرن بيستم صنعت، زنبورداري ايران دچار تغيير و تحول شد. در اين دوران به تدريج کندوهاي جديد، جاي بيشتر کندوهاي بومي را که به اشکال مختلف تنه درختي، کوزه‌اي، سبدي و چليکي بود، گرفت و روش هاي جديد جايگزين روش‌هاي قديمي شد. از حدود 40 سال پيش با ورود ملکه‌هاي اصلاح شده به ايران و آموزش متقاضيان پرورش ملکه‌ي زنبور عسل، توليد ملکه در بخش هاي دولتي و خصوصي آغاز شد و امروزه سالانه بيش از 100 هزار ملکه در ايران توليد و بين زنبورداران توزيع مي شود.
صنعت زنبورداري در استانهاي مختلف ايران همچون آذربايجان غربي و شرقي، اردبيل، کردستان، لرستان، گلستان، مازندران و اصفهان رواج دارد. عسل مناطق شمال غربي ايران همچون آذربايجان غربي و شرقي و نيز اردبيل از مرغوبيت مثال‌زدني برخوردار است. از مشهورترين برندهاي عسل جهان، برند عسل سبلان واقع در استان اردبيل است. استان اردبيل يکي از قطب‌هاي توليد عسل در ايران است. در اين استان برخي زنبورداران با توجه به آب و هواي معتدل، تنوع گياهان به ويژه در دامنه پرگل کوه مرتفع سبلان و شهرستان مشکين شهر، موفق شده‌اند از هر کندوي زنبورعسل به طور متوسط بيش از 40 کيلوگرم عسل به دست آورند. صاحبان کندوي عسل براي مبارزه با آفات، از مواد طبيعي گياهي استفاده مي کنند و محصول توليد شده، ارگانيک است. در اين استان، شهرستان خلخال رتبه برتر ايران را از نظر توليد عسل از کندوهاي بومي و سنتي دارد.
از ديگر قطب‌هاي مهم توليد عسل در ايران استان آذربايجان غربي با توليد سالانه بيش از 20 هزارتن عسل است. استان آذربايجان غربي با داشتن بيش از يک ميليون کندوي زنبور عسل و شش هزار نيروي‌کار، مراتع وسيع و سرسبز، تشکل‌هاي توانمند و وجود کارگاه‌ها و کارخانه‌هاي مدرن بسته بندي، ظرفيت بالايي در زمينه توليد عسل و ساير فرآورده‌هاي عسل از جمله موم، گرده گل، ژل رويال و حتي زهر زنبور عسل دارد .
کندوي زنبور عسل، علاوه بر عسل، محصولات و فرآورده‌هاي متنوعي مانند زهر زنبور عسل، موم، بره موم، ژل رويال و گرده گل دارد که به لحاظ ارزش اقتصادي و درماني در مرتبه بالاتر از عسل قرار دارند. زهر زنبور عسل در درمان بيماري‌هاي سيستم ايمني کاربرد دارد. بره موم يا Bee glue خاصيت آنتي بيوتيک طبيعي را دارد. اين ماده يکي از محصولات کاربردي و مفيد زنبور عسل است که از مقادير مختلف موم زنبور و رزين‌ها تشکيل مي شود. ژل رويال، ماده غذايي لاروها در سه روز اول زندگي است. اين ماده غذايي، ارزش افزوده بسيار بالايي دارد و در جلوگيري از آايمر، فشار خون، تصلب شرائين و سرطان موثر است. ژل رويال بسيار مغذي و نيرو بخش است و به عنوان غني‌ترين ماده مغذي بيولوژيک شناخته شده است .
مصرف عسل در ايران در مقايسه با ساير کشورهاي جهان بالاست. سرانه مصرف عسل در جهان به طور متوسط بين 250 تا 300 گرم است و اين در حالي است که سرانه مصرف اين محصول در ايران حدود يک کيلوگرم يعني بيش از 3 برابر ميانگين مصرف جهاني است. با وجود اينکه ايران در کشورهاي منطقه، بازار خوبي براي عرضه عسل دارد اما به دليل مصرف بالا و مزيت قيمتي در داخل کشور ، اقبال چنداني براي صادرات اين محصول از سوي زنبورداران ايراني وجود ندارد . از اين رو مقدار کمي از عسل توليد ايران از جمله عسل آذربايجان غربي به کشورهاي همسايه، شرق آسيا و اروپا صادر مي شود. ترکيه از جمله کشورهاي واردکننده عسل از ايران است. اين کشور عسل وارداتي از ايران را با برند ترکيه به کشورهاي حوزه خليج فارس ، قفقاز و اروپا مجددا صادر مي کند.
درباره این سایت